Sinds 1996 kent de UvA de bijzondere positie van universiteitshoogleraar. Universiteitshoogleraren worden geacht een impuls te geven aan wetenschappelijke ontwikkelingen die de traditionele disciplines overstijgen, en een belangrijke bijdrage te leveren aan de profilering van de universiteit.
Een universiteitshoogleraar heeft een universiteitsbrede opdracht van het College van Bestuur, naast de facultaire opdracht. Deze positie wordt bekleed door hoogleraren met brede expertise in zowel onderwijs, onderzoek en maatschappelijk impact. In totaal streeft het College van Bestuur naar een vijf- tot zevental universiteitshoogleraren.
Universiteitshoogleraren aan de Universiteit van Amsterdam worden geacht de volgende doelstellingen te bewerkstelligen:
Het werven van universiteitshoogleraren vindt plaats op initiatief van het College van Bestuur. Universiteitshoogleraren kunnen van binnen of van buiten de eigen universiteit komen. De benoeming is in de regel tijdelijk voor een periode van vijf jaar.
De universiteitshoogleraren zijn niet verbonden aan één bepaald vakgebied of faculteit.